اهواز؛ شهری میان بودن و نبودن تاریخ

به گزارش پایگاه خبری هنرقلم؛ اهواز شهری کهن و با پیشینه‌ای است که از رویدادنگاران یونانی ورومی گرفته تا گیتاشناسان (جغرافی‌دانان) مسلمان و سفرنامه‌نویسان اروپایی از آن بسیار یاد کرده‌اند.
چه آن روزگاری که تاریانا نام داشت و چه هنگامی که او را هرمزاردشیر می‌خواندند.

گواهی این دیرینگی، گستره‌ها و پهنه‌های( محوطه‌های) تاریخی است که هر از چندگاهی، گوشه وکنار این شهر پیدا شده، به باور برخی از کارشناسان باستان‌ شناسی پیشینه‌ی آن‌ها را باید در دوره‌های ایلامی، اشکانی و ساسانی جستجو کرد.

برای نمونه می‌توان از تپه‌های مراونه، تپه‌های روستای رداده، سه راه صنایع فولاد،خرم‌کوشک، هفت‌پیرون«چنیبه» و زمین‌های پشت نیروگاه زرگان نام برد.

به سیاهه‌ی بالا می‌بایست گستره‌ی تاریخی حمیدیه که در اسفند ۸۱ با پیشینه‌ی ساسانی- اسلامی به شماره ۷۹۳۰ ثبت ملی گردیده است را نیز افزود.

هم‌چنین باید از هرمزاردشیر هم یاد کرد. شهری که به دست اردشیر ساسانی بازسازی گردیده، اهواز کنونی بر ویرانه‌های آن ساخته شده است.
به گواه رخدادنگاران، هرمز‌اردشیر تا پیش از اسلام دارای دو بخش جداگانه‌ی شهری بود.
«هرمشیر »که ویژه بزرگان یا وزرگان مانند دبیران، ارتشیان و موبدان بود و بخش دیگر به نام «هوجستان‌وازار-خوزستان‌بازار» که بازرگانان، پیشه‌وران و سایر مردم در آن زندگی می‌کردند.

این شهرتا سده‌ی ۷هجری آوازه‌ی جهانی داشت و پایتخت خوزستان به شمار می‌آمد به گونه‌یی که شکر، خرما و پارچه‌های ابریشمی آن به چین، هند و آفریقا فرستاده می‌شد.
چنان‌که ابن‌حوقل در کتاب صوره‌الارض می‌گوید:« اهواز شهری است معروف به هرمزاردشیر که ولایتی بزرگ وناحیه‌ای پهناور و وسیع دارد» .
حمزه اصفهانی نیز در کتاب «سنی‌ملوک الارض والانبیا» و مقدسی درکتاب «احسن‌التقاسیم» از کارگاه‌های پارچه‌بافی، باغ‌های انگور و کشت نیشکر آن سخن گفته‌اند.

با آن‌که هرمزاردشیر در سال ۱۳۱۰ خورشیدی ثبت ملی گردیده وبر پایه‌ی نگاره‌های هوایی تا سال ۱۳۳۵ سازه‌هایی از آن برجای بوده وهم‌چنین در دو دهه‌ی گذشته، دیوارها، لایه‌ها، آوند‌های سفالی و……از آن در گذرگاه قطارشهری در میدان خلیج‌فارس در سال ۱۳۸۶، کوی ۲۰متری شهرداری و ساختمان‌های اداری خرم‌کوشک یافت شده، اما شوربختانه تا به امروز اراده‌یی برای تعیین حریم وعرصه، کاوش و دست‌کم شناساندن آن به مردم با برگزاری همایش‌ وجشنواره دیده نشده است.

هم‌چنین گستره‌های پیش گفته نیز که برخی از آن‌ها مانند زمین‌های پشت نیروگاه زرگان به شوند( دلیل) داشتن نشانه‌هایی از کارگاه شیشه‌گری دوران اشکانی از جایگاه باستان‌شناسی و پژوهشی برجسته‌یی برخوردار هستند، به حال خود رها شده، رو به ویرانی هستند.

گستره‌هایی که هریک بازگو‌کننده بخشی از گذشته‌ی شکوهمند این سرزمین هستند و با نگهداری، بررسی و واکاوی بیشتر بی‌گمان بسیاری از وارونه‌سازی‌ها و گمانه‌زنی‌های دروغینی که این روز‌ها در خوزستان و اهواز به گونه‌ی سازمان یافته در حال انجام است را آشکار خواهد ساخت.

به راستی این بی‌مهری را باید چه نامید؟ ساده‌انگاری، کم‌کاری، ناتوانی یا بی‌پولی؟
آیا باید بر سر پژوهشکده‌ی باستان‌ شناسی وزارت میراث فرهنگی فریاد زد یا آن‌که اداره‌کل میراث فرهنگی خوزستان را بازخواست نمود؟ آیا خویشکاری( وظیفه) اداره‌کل میراث خوزستان تنها برگزاری نمایشگاه و جشنواره است؟

این کوتاهی ریشه در هر کجا که داشته باشد ستمی افزون به تلاش پیشینیان و نسل آینده است که سود آن را قوم‌گرایان ایران‌ستیزی می‌برند که همواره در کمین نشسته‌اند تا با افزودن یک« ال» همه چیز را به نام خود کنند.

بی‌گمان اگر سازه‌ها، یادمان‌ها و تاریخ اهواز را هر کلان‌شهر دیگری داشت آن‌چنان پرآوازه‌اش می‌کردند که صدایش گوش فلک را کر کند اما افسوس که بعضی آگاهانه می‌خواهند بخشی از پیشینه‌ی این شهر سر به مهر بماند و بعضی نیز ناخواسته چنین می‌کنند.

۲۹ فروردین هر سال روز جهانی بناها و یادمان‌های تاریخی نام‌گذاری شده است تا بدانیم، گذشته، شناسه و هویت ملی است که می‌تواند چراغ راه آینده باشد.
یادمان باشد پیشینه آرمان، غرور، انگیزه و شادابی می‌آفریند.
فراموش نکنیم میراث فرهنگی یعنی آب و خاک که باید همچون« تمامیت ارضی »
آن را نگاهبانی کرد .

هم‌چنین ۲۹‌فروردین از یک سو تلنگری است به رسانه‌ها، انجمن‌ها و کنشگران که میراث فرهنگی اهواز را با نگاهی ژرف و ریزبینانه دنبال کنند تا مردمی مطالبه‌گر و مدیرانی پاسخگو داشته‌ باشیم
از سوی دیگر بهانه‌یی است تا اداره کل میراث خوزستان از کارنامه‌ی خویش پیرامون محوطه‌ها، سازه‌ها و یادمان‌های تاریخی اهواز سخن گفته واین که در سال ۹۹ چه برنامه‌های در این زمینه دارد.

کوتاهی در پاسداری از تاریخ راستین کلان‌شهر اهواز از سوی هر کس وهر نهادی که باشد نابخشودنی وزیان‌بار است.

 *یادداشت:اشکان زارعی*

یاری‌نامه:
صوره‌الارض، ابن‌حوقل
معجم‌البلدان، یاقوت حموی
احسن‌التقاسیم، مقدسی
تاریخ اهواز، محم

دکتر تقی‌زاده
جغرافیای تاریخی خوزستان، حاج کاظم پور