با این وجود مهمترین مسئله ای که در ماه صفر اندیشه انسان را درگیر می کند این است که فلسفه وجودی این همه تاکید بر صلابت و اقتدار این ماه چیست؟ به تعبییر دیگر چه پیامی در تجمیع چند حادثه عظیم و غم بار در این ماه وجود دارد که منشاء این ادبیات سنگین شده است؟

یافتن پاسخ به پرسش مذکور، نیازمند تعمق ژرف در حوادث دهه پایانی ماه صفر و رخدادهای منتهی به آن است. بنابراین مرور رخدادهای این فصل از تاریخ حیات اسلامی می تواند زمینه ساز روشن شدن بخشی از ابهام جستجوگران حقایق تاریخی باشد و ما بخشی از همین جستجوگران هستیم.

به زعم حقیر تاریخ حیات بشر در این ایام شاهد چند رخداد بزرگ و بی بدیل به شرح زیر است:

۱. خلع وجودی رحمت العالمین، حضرت محمد مصطفی (ع): کلیدی ترین دارایی و بزرگ ترین سرمایه توحید از ابتدا تا انتهای حیات بشر و گل سرسبد خلقت، وجود مقدس پیامبر اعظم (ص) است که شهادت آن وجود نازنین در ۲۸ ماه صفر واقع شده است.

۲. خلل وجودی امام الاکرمین، حضرت حسن مجتبی(ع): جفا و جور اقربین و یاران بی وفا بر این امام مبین و سرور جوانان اهل بهشت، که نشانه عینی از جمال و کمال پیامبر اعظم (ص) در عالم هستی بود، در نهایت منجر به شهادت آن حضرت در ۲۸ ماه صفر شد.

۳. رخنه ناشی از خلع وجودی عالم آل محمد، حضرت علی بن موسی(ع): مسموم سازی حجت عقلانی و سرسلسله حکمت توحیدی و امام الرئوف، که منجر به شهادت آن وجود مبارک در آخر ماه صفر شده است.

با وجود عظمت و بی بدیل بودن رخدادهای مذکور در پایان ماه صفر، اما از آنجا که شهادت مقصد نهایی عزتمندان در دنیا و مبداء اتصال به حق انسان های آزاده است، به نظر بنده؛ به رغم عظمت شهادت این اولیاء الهی برای جامعه اسلامی و حیات توحیدی، سنگینی ماه صفر را باید در پدیده ای تاریخی دیگری جستجو کرد.!؟

تحولاتی در مسیر زیست تمدنی
هر چند شهادت سه وجود بی بدیل عالم خلقت یعنی رسول اعظم، امام حسن مجتبی و حضرت ثامن الحجج (صلوت الله علیهم) از رخدادهای بزرگ و عظیم تاریخی محسوب می شود، اما تاثیر آنها بر جامعه توحیدی، چه در کمیت و چه در کیفیت به اندازه مصیبت و تالم ناشی از وقوع رخدادهای تاریخی دیگر نیست که در ماه صفر رخ داده است. چنانکه با کمی جستجو در کلام اولیاء الهی، هزینه های ناشی از این رخدادها به راحتی قابل درک است.

با این وجود رخدادهای بزرگتری که باعث جریحه دار شدن عالم خلقت و ثلمه بزرگ در حیات امت اسلامی در ماه صفر شده است عبارت اند از:

۱. سفر تاریخ ساز کاروان اسراء از کربلا تا کوفه تا شام و به کربلا:
سفر پرماجرا، غمبار ولی بسیار عزتمندانه بازماندگان حادثه عاشورا به کوفه و شام و بازگشت کاروان به سرزمین کربلا در ۲۰ صفر از جمله رخدادهای عظمت تاریخی است که از آن زمان تاکنون در ذیل “هجرت اربعینی” ادامه دارد و هر سال که بر آن می گذرد بر ضریب اهمیت و عظمت آن افزوده می شود‌. این رخداد تاریخی هرچند منجر به جریحه دار شدن دل اولیاء و مؤمنین شده است اما دستاور نهایی آن چیزی جزء عزتمندی و افتخار برای مرام توحیدمداران نبوده و نیست.

۲. ماجرای غم بار جسارت به حریم وحی و تعرض به خانه نبوت و ولایت:
این رخداد یکی از بزرگترین مصیبت های جامعه اسلامی است که در پایان ماه صفر حادث شده و از پیامدهای تشکیل شورای سقیفه می باشد. این بی حرمتی به خانه وحی و یادگار رسالت، که منجر به صدمات جسمی و تضیع حقوق مادی و معنوی حضرت فاطمه الزهرا (س) شد. این حادثه در روز ۲۸ صفر و در همان روز شهادت پیامبر اعظم (ص) اتفاق افتاده است.

۳. ماجرای تبدیل ولایت علوی به خلافت سقیفی:
شاید در میان رخدادهای مهم تاریخی هیچ حادثه ای به اندازه شورای سقیفه برای جامعه اسلامی مصیبت بار نبوده است. علت اهمیت این حادثه ایجاد شکاف بین امام و امامت به عنوان پوسته نظام اسلامی از یک سو و ایجاد گسست بین خلافت و ولایت به عنوان هسته الگوی حکمرانی اسلامی از سوی دیگر است که در نهایت منجر به انشاق ولایت از خلافت و تبدیل خلافت به وراثت اموی و وراثت به سلطنت مروانی شد.

جمع بندی نهایی:

میزان اهمیت رخدادهای تاریخی در بازتابی است که این رخدادها در فرآیندی های زیست تمدنی است‌. در میان حوادث پایان ماه صفر، امت اسلامی با دو گونه رخداد مواجه شده است:

۱. رخدادهای ایجابی که مقوم ساز حیات توحیدی بوده است.

۲. رخدادهای سلبی که مخرب زیست تمدنی هستند.

در میان شش رویداد دهه پایانی ماه صفر؛ چهار رویداد شهادت پیامبر(ص)، امام مجتبی (س)، امام رضا (ع) و هجرت اربعینی منجر به طراحی و استحکام تمدن اسلامی شد و دو رویداد جسارت به حربم نبوی و تبدیل ولایت منصوص علوی به خلافت سقیفی، منجر به انسداد و انحراف مسیر تعالی تمدن توحیدی برای امت اسلامی تا قرن ها شد.

  • نویسنده : احمد باقری مزینانی، استادیار دانشگاه