گزارش از وضعیت آلودگی هوا در خوزستان

با ورود به نیمه دوم سال، شرایط زیست‌محیطی خوزستان بار دیگر در مدار هشدار قرار گرفته است. آلودگی هوای ناشی از پدیده‌ی «اینورژن» یا وارونگی دما، در کنار افزایش سوزاندن گازهای همراه نفت (فلرها)، زباله‌سوزی‌های پراکنده و آتش‌سوزی در مزارع، تنفس را برای مردم این استان دشوار کرده است. گزارش‌های رسمی از وضعیت نگران‌کننده‌ی کیفیت هوا در ۱۲ شهر استان طی هفته گذشته خبر می‌دهند.

هوا در سکون؛ آلودگی در صعود

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری هنر قلم، بررسی‌های هواشناسی نشان می‌دهد کاهش لایه‌های ارتفاعی جو – که در مواردی تا ۱۱ متر پایین آمده – منجر به تجمع شدید آلاینده‌ها در هوای شهرهای بزرگی همچون اهواز شده است. این در حالی است که سکون هوا تا پایان هفته ادامه خواهد داشت و باعث تشدید آلودگی می‌شود.

در واکنش به شرایط بحرانی، کمیته اضطرار آلودگی هوا تشکیل و تصمیماتی برای کنترل منابع آلاینده اتخاذ شده است. با آغاز گشت‌های شبانه در اهواز و سایر شهرهای صنعتی استان، هدف شناسایی صنایع آلاینده و پسماندسوزی‌های غیرمجاز است. اما آن‌چه در عمل مشاهده می‌شود، همچنان استمرار عوامل مزاحم زیست‌محیطی است.

فلرها؛ شعله‌هایی که هوا را مسموم می‌کنند

از اصلی‌ترین عوامل آلودگی در خوزستان، سوزاندن گازهای همراه نفت در فلرهاست. این شعله‌ها که در اطراف اهواز و برخی دیگر از شهرها فعال هستند، ترکیبات آلاینده و سرطان‌زا وارد جو می‌کنند. در شرایطی که باید گازهای همراه نفت جمع‌آوری و به مصرف برسند، همچنان شاهد گازسوزی بی‌وقفه هستیم؛ پدیده‌ای که به گفته منابع مطلع، در حال افزایش است.

زباله‌سوزی؛ منبع پنهان و خطرناک آلودگی

در کنار صنایع آلاینده، آتش‌سوزی‌های مکرر در محل‌های دفن زباله، مسئله‌ای جدی برای تنفس شهروندان خوزستانی ایجاد کرده است. بر اساس گزارش‌ها، در شهرهایی نظیر دزفول، رامهرمز، اندیمشک، آبادان و خرمشهر، زباله‌ها نه‌تنها دفن اصولی نمی‌شوند، بلکه گاه دچار آتش‌سوزی شده و گازهای سمی تولید می‌کنند. تنها در اهواز، ۵۴ کانون آلاینده شناسایی شده که شهرداری‌ها موظف به پاکسازی آن‌ها شده‌اند.

نیشکر، شلتوک، لاستیک؛ سوزاندن‌های سه‌گانه‌ی بحران‌ساز

در بخش کشاورزی نیز برداشت غیراصولی نیشکر و شلتوک از عوامل تشدید آلودگی معرفی شده‌اند. تنها ۴۰ درصد از برداشت نیشکر به روش سبز انجام می‌شود، در حالی که باید به حداقل ۵۵ درصد برسد. از سوی دیگر، آتش‌زدن بقایای برنج‌کاری‌ها در آبان و آذر، نگرانی جدی برای هوای مناطق مسکونی اطراف ایجاد کرده است. همچنین سوزاندن لاستیک‌های فرسوده در حاشیه شهرها نیز کیفیت هوا را مخدوش کرده است.

نقش کمرنگ فضای سبز و سوخت‌های استاندارد

خوزستان از نظر سرانه فضای سبز نیز در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. قانون هوای پاک صراحتاً صنایع را ملزم به اختصاص ۱۰ درصد از زمین خود برای فضای سبز کرده، اما هنوز بسیاری از صنایع بزرگ در این زمینه اقدام موثری نکرده‌اند. در کنار آن، توزیع بنزین یورو ۴ در اهواز بسیار محدود است و این موضوع، یکی دیگر از چالش‌های کنترل آلودگی تلقی می‌شود.

گرد و غبار؛ تهدید همیشگی جنوب

هرچند تصویب «طرح جامع مقابله با گرد و غبار» در سال جاری اقدامی مثبت تلقی می‌شود، اما تا اجرای عملی آن فاصله زیادی باقی مانده است. به‌ویژه که تاب‌آوری شهرها در برابر این پدیده به عوامل متعددی چون توسعه فضای سبز و آمادگی مراکز درمانی بستگی دارد.

تحرک قضایی؛ امیدی برای پیگیری و اصلاح

در این میان، همکاری قوه قضاییه نقطه‌ای روشن در وضعیت موجود است. بر اساس آمارها، بیش از ۵۰ پرونده قضایی زیست‌محیطی تشکیل و برای ۲۵ مورد دستور ویژه دادستان صادر شده است. این پرونده‌ها عمدتاً مربوط به صنایع بزرگ، کارخانه‌های آجر، معادن شن و ماسه، پتروشیمی‌ها و همچنین ۲۵ شهرداری متخلف در زمینه زباله‌سوزی است. دادستانی مرکز استان با ورود به ترک‌فعل‌ها، تلاش دارد اجرای قانون هوای پاک را ضمانت کند.

نتیجه‌گیری: محیط‌زیست خوزستان قربانی هم‌زمان صنعت، بی‌برنامگی و سکوت

آن‌چه در خوزستان در حال رخ دادن است، حاصل ترکیب پیچیده‌ای از عوامل طبیعی، صنعتی، کشاورزی و مدیریتی است. از یک سو، آلودگی ناشی از وارونگی دما و پدیده‌های جوی، و از سوی دیگر، تشدید منابع انسانی آلاینده همچون فلرها، زباله‌سوزی، خودروهای شخصی، سوزاندن بقایای مزارع و کمبود فضای سبز، شرایط تنفسی استان را به وضعیتی نگران‌کننده رسانده است.

گرچه اقدامات قضایی و برخی برنامه‌های نظارتی در حال پیگیری است، اما بدون عزم جدی دستگاه‌های اجرایی، نظارت شفاف و مشارکت صنایع در مسئولیت‌های محیط‌زیستی، امیدی به بهبود وضعیت نمی‌توان داشت. خوزستان، با سرمایه‌ای غنی از منابع طبیعی، نباید بهای بی‌توجهی‌ها را با جان مردمش بپردازد.