سوزاندن بقایای کشاورزی؛ خاکی که می‌سوزد، هوایی که بیمار می‌شود

در خوزستان، جایی که زمین برای مردم نه فقط منبع درآمد بلکه بخشی از هویت‌شان است، سنت‌های قدیمی کشاورزی هنوز هم پررنگ‌اند. اما برخی از این روش‌ها، امروز به تهدیدی برای سلامت عمومی، محیط زیست و حتی خود خاک بدل شده‌اند. یکی از این روش‌ها، سوزاندن بقایای گیاهی پس از برداشت محصول است؛ روشی که در نگاه اول ساده و کم‌هزینه به‌نظر می‌رسد، اما پیامدهای آن فراتر از تصور است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری هنر قلم، هر سال با پایان فصل برداشت در استان، دودی سنگین بر فراز برخی زمین‌های زراعی دیده می‌شود. کشاورزان با آتش زدن کاه و کلش باقی‌مانده، به‌دنبال تسریع در آماده‌سازی زمین برای کشت بعدی هستند. اما این کار، علاوه بر آلودگی گسترده هوا، ساختار خاک را تخریب می‌کند و سلامت اکوسیستم را به خطر می‌اندازد.

در روزهای اخیر، آسمان اهواز دوباره تیره شد؛ نه به‌خاطر گرد و غبار، بلکه به‌واسطه دود ناشی از همین آتش‌سوزی‌های عمدی در مزارع. هوایی که باید نفس‌گاه بهاری مردم باشد، جای خود را به لایه‌ای از دود و ذرات معلق داده است. این وضعیت در بسیاری از نقاط استان تکرار شده و سلامتی هزاران نفر را تحت تأثیر قرار داده است.

مشکل اما تنها آلودگی هوا نیست. با هر بار شعله‌ور شدن زمین، بخشی از ظرفیت حیاتی خاک نیز از بین می‌رود. مواد آلی، میکروارگانیسم‌های مفید، رطوبت و حتی تعادل شیمیایی خاک دستخوش تغییر می‌شوند. در بلندمدت، این فرسایش باعث کاهش بهره‌وری زمین، افزایش هزینه‌های تولید، و نابودی زیربنای کشاورزی پایدار خواهد شد.

اگرچه قوانین متعددی در سطح ملی برای جلوگیری از این اقدام وضع شده‌اند، از جمله در قانون مجازات اسلامی و قانون هوای پاک، اما اجرای آن‌ها همچنان با چالش مواجه است. در برخی موارد، کشاورزان به دلیل نبود امکانات جایگزین، یا کمبود آموزش، این کار را نه از روی بی‌توجهی بلکه از سر ناچاری انجام می‌دهند.

در این میان، سازمان‌های مسئول موظف‌اند پا را فراتر از هشدار گذاشته و برنامه‌هایی کاربردی و حمایتی ارائه دهند. فرهنگ‌سازی، آموزش چهره‌به‌چهره، ارائه تجهیزات مدرن، و حتی مشوق‌های اقتصادی می‌توانند در کاهش این معضل تأثیرگذار باشند. از طرفی، باید به مشکلات واقعی کشاورزان هم توجه شود؛ اینکه بسیاری از آن‌ها از امکانات مکانیزه یا راهکارهای فنی بی‌بهره‌اند و نیاز به حمایت عملی دارند، نه فقط تذکر و تنبیه.

همزمان با شدت گرفتن نگرانی‌ها، برخی اقدامات قضایی و نظارتی نیز در دستور کار قرار گرفته است. در برخی موارد، متخلفان جریمه شده‌اند و هشدارهایی نسبت به برخوردهای شدیدتر نیز داده شده است. اما تا زمانی که راه‌حل‌های جایگزین به‌طور گسترده در اختیار کشاورزان قرار نگیرد، چرخه آتش و دود همچنان تکرار خواهد شد.

خوزستان، با جایگاهی کلیدی در تولید محصولات کشاورزی کشور، نیازمند نگاهی نو و جامع‌نگر به مدیریت منابع طبیعی است. تنها از طریق تعامل مؤثر با کشاورزان، استفاده از فناوری‌های نوین، و هم‌افزایی میان دستگاه‌های اجرایی، می‌توان به سمت کشاورزی پایدار و محیط زیستی سالم حرکت کرد.این مسأله یک انتخاب نیست؛ یک ضرورت است.