خوزستان؛ دیار ظرفیت‌های فراموش‌شده در مسیر توسعه متوازن

خوزستان، استانی که نامش همواره با ثروت‌های زیرزمینی، رودخانه‌های خروشان و ظرفیت‌های کم‌نظیر صنعتی و کشاورزی گره خورده، امروز در حالی درگیر بحران‌های زیست‌محیطی و چالش‌های توسعه‌ای است که در قلب خود، ستون‌های اصلی اقتصاد کشور را حمل می‌کند. منابع عظیم نفت و گاز، بنادر پرتردد، مجتمع‌های پتروشیمی، زمین‌های حاصلخیز و نیروگاه‌های بزرگ، تنها بخشی از دارایی‌های این استان‌اند که اگر به‌درستی به کار گرفته شوند، می‌توانند نه‌تنها خوزستان بلکه بسیاری از گره‌های اقتصادی کشور را باز کنند.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری هنر قلم، با وجود آنکه استان تنها چهار درصد از مساحت ایران را در بر می‌گیرد، سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. تولید حدود ۷۰ درصد نفت، ۱۶ درصد گاز و حدود ۳۰ درصد محصولات پتروشیمی کشور در این منطقه انجام می‌شود. همچنین حدود ۱۲ درصد از اراضی آبی ایران در خوزستان قرار دارد که آن را به یکی از قطب‌های کشاورزی کشور در تولید گندم، خرما و شیلات تبدیل کرده است.

اما این همه ظرفیت، چرا تاکنون نتوانسته وضعیت معیشتی و زیستی مردم استان را به شکل ملموسی بهبود بخشد؟ یکی از مهم‌ترین دلایل را باید در تمرکز طولانی‌مدت بر اقتصاد تک‌محصولی و نادیده گرفتن توسعه متوازن دانست. عدم سرمایه‌گذاری هماهنگ با ظرفیت‌ها، توسعه ناپایدار منابع طبیعی، و مشکلات ساختاری در زیرساخت‌های آب و فاضلاب، موجب شده تا بخش بزرگی از جمعیت استان همچنان با بیکاری، کم‌آبی و آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم کنند.

آمارها نشان می‌دهند که هنوز بخش زیادی از شهرها با بافت ناکارآمد مواجه‌اند، سیستم فاضلاب بخش قابل توجهی از مناطق پوشش کامل ندارد، و بخش زیادی از آب در شبکه انتقال هدر می‌رود. در کنار این مسائل، کانون‌های ریزگرد در استان گسترده شده و بخش‌های زیادی از اراضی کشاورزی با تهدید فرسایش و کم‌آبی مواجه هستند.

با این حال، طی سال گذشته گام‌های مهمی در جهت اصلاح این مسیر برداشته شده است. ایجاد ده‌ها هزار شغل جدید با پوشش بیمه‌ای، بهبود رتبه فضای کسب‌وکار، اجرای پروژه‌های زیرساختی نظیر شیرین‌سازی نفت، توسعه بنادر، آبرسانی گسترده به شهرها و روستاها، و تعریف پروژه‌های جدید در حوزه سلامت و آموزش، از جمله اقدامات مثبت انجام‌شده به‌شمار می‌رود.

در افق پیش‌رو، برنامه‌هایی نظیر توسعه مناطق ویژه اقتصادی، افزایش ظرفیت صادراتی بنادر، گسترش شبکه آبرسانی و تصفیه‌خانه‌ها، و هدایت کشاورزی به سمت محصولات با ارزش افزوده بالا، در دستور کار قرار گرفته است. همچنین تلاش‌هایی برای کاهش هدررفت آب، هوشمندسازی مدیریت منابع، و توسعه گردشگری فرهنگی نیز آغاز شده است.

یک فرصت تاریخی برای تغییر

خوزستان اکنون در نقطه‌ای ایستاده که می‌تواند با عبور از الگوهای سنتی توسعه و تمرکز بر مزیت‌های منطقه‌ای، به نمونه‌ای موفق از توسعه پایدار تبدیل شود. این مسیر، البته نیازمند اراده‌ای منسجم، مشارکت بخش خصوصی، مدیریت علمی منابع و توجه به عدالت اجتماعی در سطح منطقه‌ای است. اگر چالش‌ها به‌درستی شناخته و حل شوند، خوزستان نه‌تنها شایسته‌تر زیستن خواهد شد، بلکه می‌تواند بار دیگر نقش تاریخی خود را در اقتصاد ایران با قدرتی تازه ایفا کند.