بررسی عوامل موثر بر موانع و چالش های کارآفرینی زنان شاغل در استان مازندران

به گزارش پایگاه خبری هنر قلم و به نقل از تجهیز نیوز، توجه به این‌که حدود نیمی از جمعیت هر جامعه را زنان تشکیل می دهند و زنان در ردیف بزرگترین ذخایری هستند که هنوز از وجودشان استفاده بهینه به عمل نیامده است. این گروه کثیر که عهده دار تنظیم امور خانوادگی و تعیین کننده مسیر اقتصاد و خانواده  محسوب می شوند. در عصر حاضر فراهم کردن زمینه های تازه برای مشارکت بیشتر زنان و بهره گیری جدی تر از قدرت تفکر، ابداع و خلاقیت آنان باید در سرفصل سرمایه های مدیریت نوین قرار گیرد. در حال حاضر باتوجه به مشکلات فراوان اقتصادی در جامعه ما  شرایطی ایجاد شده تا زنان نیز برای بهبود کیفیت زندگی و رسیدن به آمال و اهداف مالی به عرصه کار و اقتصاد بیایند و هم پای مردان جهت تامین مخارج زندگی و خانواده سهیم باشند .البته در این بین نباید از تلاش های زنان سرپرست خانواده غافل شد که به تنهایی بار مسولیت زندگی را به دوش کشیده و اتیه طلایی برای خود و فرزندانشان تامین می نمایند. بنا بر ضرورت سهیم بودن زنان در اقتصاد جهت توسعه کشور، هدف این تحقیق توضیح این امر است که موانع اجتماعی کارآفرینی زنان در مازندران چیست و چگونه این موانع می توانند از قابلیت های کارآفرینی زنان بکاهند و از طرفی فرصت های ایجادشده برای کارآفرینی زنان چگونه می توانند استعدادهای زنان کارآفرین را در جامعه نشان داده و جامعه چگونه می تواند از این قابلیت ها برای توسعه پایدار استفاده نماید. زن کارآفرین را چنین تعریف می کنند: کسی که به تنهایی یا با مشارکت و یا با ارثیه ای، کاری را با خالقیت و نوآوری به راه انداخته یا پذیرفته و با پذیرش مسئولیت های اجتماعی و اداری و مالی و ریسک های مالی، فرآورده های تازه ای عرضه کرده تا در بازار خرید و فروش بر رقیبان چیره شود . موانع کارآفرینی زنان مازندران را می توان در چهار بعد فردی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بررسی نمود. بعد فردی بیشتر انگیزه ها، ویژگی های شخصیتی و ویژگی های جمعیت شناختی مدنظر است می توان گفت میان توانایی های شخصیتی از قبیل اعتماد به نفس و پنداشت از خود، بر اشتغال زنان رابطه متقابل وجود دارد. به طوری‌که پنداشت از خود و اعتماد به نفس تأثیر مستقیم بر اشتغال زنان و موقعیت شغلی آنان دارد. بنابر اطلاعات جمعیت شناختی، هر چه نرخ باروری به دلیل جوانی جمعیت افزایش مییابد، با نزول اشتغال زنان مواجه هستیم؛ همچنین میان تعداد فرزند و اشتغال رابطه معکوس وجود دارد. وضعیت تأهل نیز بی تأثیر در موضوع نیست، به طوری‌که زنان مجرد از آزادی عمل بیشتری برای اشتغال و فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی نسبت به متأهلین برخوردارند. تحصیلات نیز عامل قابل توجهی است، طبق آمارهای رسمی اکثریت زنان کشور باسواد هستند و درصد قابل ملاحظه ای از جمعیت دانشجویی را زنان تشکیل می دهند. در بعد فرهنگی اشاره داریم بر اینکه فرهنگ اقتدارگرا و مردسالار همواره رواج دهنده باورهای سنتی و کلیشه های جنسیتی بوده و از ابتدا، تربیت و اجتماعی شدن دختران و تضعیف اعتماد به نفس و تعمیق حس حقارت و خود کم بینی توانایی های خویش را در پی داشته است. همچنین کمبود آگاهی زنان در ابعاد حقوق فردی، خانوادگی و اجتماعی، حرف های و عدم شرکت در تشکل های صنعتی حرفه ای و فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، به استمرار ساخت نا برابر کمک میرساند. به دلیل نگاه جنسیتی، فرصت های اجتماعی و شغلی کمتر به طور برابر با توجه به شایستگی ها به افراد، فارغ از جنسیتشان اعطا گشته است و همواره شاهد تبعیض های جنسیتی در اشتغال هستیم. در بعد اقتصادى در حالی‌که زنان در ایران و در راس استان مازندران، به  طور متوسط ۱۳ -۱۲ ساعت بیش از مردان کار می کنند، به دلیل بدون مزد بودن کار خانگی همچنان در سطح نازل درآمدی قرار می گیرند. در نهایت در بعد اجتماعی، ارتقاء مقام ها تنها بر اساس شایستگی ها صورت نمی پذیرد. از آنجا که طبق قانون، ریاست خانواده با شوهر است و خروج از کشور زن منوط به اجازه کتبی شوهر است. مشکلاتی در مسیر کار زنان ایجاد می شود. قوانین ناظر بر اشتغال، از جمله قانون اشتغال نیمه وقت زنان، مقررات در زمینه مرخصی زایمان محدودکننده حیطه اشتغال زنان است. البته زمینه های مساعد قانونی را نیز نباید از نظر دور داشت. اصول ۳ ،۲۱ ،۲۸و ۴۱ برخورداری زنان از حقوق اجتماعی مساوی با مردان را متذکر شده و همچنین طبق ماده ۱۱۱۸ مصوب ۱۳۱۳ ً زن مستقل می تواند در دارایی خود هر تصرفی را داشته باشد. باید دانست در کشورهای رو به توسعه، زنان امید اول برای ارتقاء خانواده ها و رشد و توسعه کشورهای خود محسوب می شوند. موفقیت زنان کارآفرین در جوامع نه تنها سبب سودهای اقتصادی می شود بلکه منافع اجتماعی و فرهنگی هم ایجاد می کند. البته خوشبختانه در حال حاضر شرایطی ایجاد شده که فرصت های شغلی و کارآفرینی های مناسبی برای بانوان ایجاد شده تا بتوانند با استفاده از آن با نشان دادن قابلیت ها و توانمندی خود روز به روز پیشرفت کرده و در عرصه های مختلفی بدرخشند.

در استان مازندران باتوجه شرایط محیطی زنان بیشتر در حوزه های شالیکاری،صنایع دستی،شیرینی های محلی،  کسب و کار های روستایی مانند کشاورزی ،دامپروری،لبنیات،میباشد.

به صورتی که  دکتر مصطفی رستمی طی پژوهشی باعنوان بررسی وضعیت اشتغال زنان استان مازندران در بخش صنایع دستی  بیان کرده که ((باتوجه به جایگاه صنایع دستی به عنوان دومین عامل رشد و توسعه‌ی تولید ناخالص ملی و نیز در کنار صنعت گردشگری به عنوان مهمترین منبع رشد اقتصاد جهانی، نقش زنان شاغل در این حوزه چه در سطح جهانی و چه در سطح کشور و به تبع آن در سطح استان مازندران، بسیار درخور توجه است. اگر گفته شود بیش از نیمی از ۱۵۰ نوع رشته‌ی صنایع دستی در کشور از طرف زنان فعّال است و در برخی از آنان نقش مبدع و پیشکسوت را ایفا می‌کنند، سخن گزافی نیست.))

یکی از مهم ترین مشکلات زنان شاغل در کسب و کار های ذکر شده  مسئله حمایت مردم از محصولات و تولیدات داخلی که  مهمترین انها صنایع دستی و محصولات روستایی است که با توجه به تمایل بی رویه به خرید محصولات خارجی یا کارخانه ای و عدم تمایل به خرید محصولات ارگانیک باعث ایجاد مخاطراتی برای افراد شاغل در این کسب و کار ها میشود.البته از این نکته نباید غافل شد که برای رونق کسب و کار های محلی باید شرایط و تسهیلاتی جهت سهولت دسترسی افراد و مشتری ها به محصولات و خدمات این افراد داشت بعبارتی دیگر باید شرایط مناسب برای این مشاغل فراهم شود که به نظر میرسد مهم ترین درخواست زنان شاغل در این مشاغل که در استان مازندران فعال هستند ایجاد بازارها،غرفه ها و نمایشگاه ها،حمایت مادی،معنوی جهت معرفی مشاغل و محصولاتشان باشد.

به قلم: سید محمدرضا حسینی علی آباد (پژوهشگر پسا دکتری مدیریت دانشگاه شهید بهشتی، کارآفرین، مدیر و صاحب چند برند تجاری) و ملیکا ملک آرا (پسا دکتری آینده پژوهی، دانشکده بین المللی ابن سینا گرجستان، مدیر پژوهش و توسعه شرکت اکسین فیدار آروند)