احیای جمعیت از مسیر سواد عاطفی و مداخلات فرهنگی

کاهش نرخ باروری در ایران، تنها یک بحران جمعیتی نیست؛ بلکه بازتابی از تغییرات عمیق فرهنگی، روانی و جنسیتی در ساختار روابط اجتماعی است. این تحولات به‌ویژه در نهاد خانواده و تجربه والدگری نمود پیدا کرده‌اند. در حالی که سیاست‌های فعلی عمدتاً بر ابزارهای مالی و مشوق‌های اقتصادی کوتاه‌مدت تمرکز دارند، آنچه مغفول مانده، فرسایش اعتماد به نهاد خانواده، آینده رابطه و تجربه والدگری است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری هنر قلم ، نظریه دگرگونی فرهنگی رونالد اینگلهارت بیان می‌کند که تغییر رفتارهای اجتماعی بازتابی از تحول در ارزش‌های فرهنگی است. انتخاب‌های افراد تحت تأثیر تجربه زیسته و ارزش‌های پسامادی قرار دارند. مطالعات روان‌شناسی خانواده و پیمایش‌های اخیر نشان می‌دهند که تعارضات حل‌نشده، فقدان گفتگو و ناایمنی عاطفی از دلایل اصلی تأخیر یا امتناع از ازدواج و والدگری هستند. در غیاب سواد عاطفی و مهارت حل تعارض، پایداری روابط به چالش کشیده می‌شود و والدگری به تصمیمی پرخطر بدل می‌گردد.

تجارب جهانی
پژوهش‌های جنسیت‌پایه در کشورهای با نرخ باروری مطلوب، نظیر سوئد و فرانسه، نشان می‌دهند که افزایش نرخ باروری همبستگی مستقیمی با مشارکت جنسیتی در مراقبت و تربیت فرزند میان پدر و مادر دارد. نقش پدر در فرزندپروری بازتعریف شده و حمایت نهادی از والدین تقویت گردیده است. در ایران، سیاست‌های فعلی فرزندآوری، در فقدان اصلاحات جنسیتی، بار تعهد را بر دوش زنان می‌گذارند؛ بی‌آنکه سازوکار عادلانه‌ای برای حمایت از تجربه والدگری ایشان ارائه دهند.

راهکارها

سیاست‌گذاری جنسیتی هوشمندانه باید بر «احیای رابطه، بازسازی تصویر ذهنی خانواده، و ارتقای سواد عاطفی» متمرکز شود. ترمیم سرمایه اجتماعی و اعتماد به نهادها نیز پیش‌شرط موفقیت هر سیاست جمعیتی است. بازسازی اعتماد نهادی، امنیت روانی و تصویر روشن از آینده، بیش از هر مشوق مالی، انگیزه والدگری را تقویت می‌کند.

نتیجه‌گیری

سیاست‌گذاری جمعیتی مؤثر، نیازمند درک چندسطحی از خانواده به‌عنوان نهاد عاطفی-اجتماعی است. فرزندآوری یک انتخاب صرفاً فردی نیست؛ یک کنش فرهنگی-اجتماعی پیچیده است که در بستری از معنا، بازآفرینی امید به زندگی، اعتماد به نهاد خانواده و اعتماد نهادی و امنیت روانی در تجربه والدگری رخ می‌دهد. فرزندآوری مطلوب زمانی محقق می‌شود که رابطه، امن و آینده، روشن باشد. با تکیه بر سواد عاطفی، والدگری مشارکتی، و مداخلات فرهنگی-روانشناختی، می‌توان گامی مؤثر در احیای جمعیت و بازسازی بنیان خانواده ایرانی برداشت.