آیین سنتی «گرگیعان»در اهواز

به گزارش پایگاه خبری هنر قلم، دست روی هر نقطه ایران که می‌گذاریم، دلمان برای فرهنگ و آداب و رسوم رنگارنگش قنج می‌رود. به هر جا سفر می‌کنیم، اگر چشممان را خوب باز کنیم و کنجکاو هم باشیم، به اندازه چندین کتاب، به دانسته‌هایمان اضافه می‌شود امّا این دانسته‌ها، جنسش از مردم است و باورهایی که در فرهنگشان جاری شده است.

ماه رمضان که از راه می رسید، در مطلب «آیین ماه رمضان در شهرهای ایران» به بعضی از آداب و رسومی که با رسیدن این ماه، میان ایرانی‌ها به راه می‌افتد. سراغ آیین ویژه‌ای در خوزستان ایران می‌رویم که مخصوص شب پانزدهم رمضان همزمان با تولد امام حسن مجتبی(ص) مراسم قدیمی و کهن «گرگیعان» برگزار می‌شود.

گرگیعان چیست؟

«گرگیعان» یا «قرقیعان» نام یک آئین سنتی رایج بین مردم عرب استان خوزستان، هرمزگان و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نظیر عراق است که در نیمه ماه رمضان توسط کودکان این منطقه اجرا می‌شود. این مراسم در بین کشور‌های مختلف نام‌های متفاوتی دارد ولی هویت و شیوه اجرای همه آن‌ها به هم نزدیک است. در کشورمان و در میان خوزستانی‌هایی که این مراسم را اجرا می‌کنند، جشن قرقیعان با نام گرگیعان نیز شناخته می‌شود. این رسم در شهرهای دیگر خوزستان از جمله دزفول با نام “ثوابه یا جوابه” اجرا می شود.

گرگیعان را چطور جشن می‌گیرند؟

می‌گویند در آیین گرگیعان، کودکان نقش اول برنامه هستند. زمان افطار که می‌گذرد، لباس نو و تمیزشان را می‌پوشند؛
کودکان با پوشیدن لباس‌های نو و محلی، پسران با پوشیدن دشداشه به تن و دختران با عباهای عربی‌شان، کیسه‌ای به دست می‌گیرند و راهی کوچه و پس کوچه‌ها، به خانه های مختلف می‌روند و عیدی و شیرینی می‌گیرند.گاهی ﮐﻮﺩﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺳته‌ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﯿﺪﯼ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪﻫﺎ ﻣﯽﺭﻭﻧﺪ، ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺷﻮﻧﺪ: ﮔﺮﻭﻩ اول می‌خواند: «ﮔﺮﮔﯿﻌﺎﻥ ﻭ ﮔﺮﮔﯿﻌﺎﻥ» ﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻭﻡ ﺟﻮﺍﺏ می‌ﺩﻫند: «ﺍﻟﻠﻪ ﯾﻌﻄﯿﮑﻢ ﺭﺿﻌﺎن؛ ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﭽﻪ ﺩﻫﺪ» ﯾﺎ «ﮔﺮﮔﯿﻌﺎﻥ ﻭ ﮔﺮﮔﯿﻌﺎﻥ؛ ﺍﻟﻠﻪ ﺍﯾﺨﻠﯽ ﺍﻭﻟﯿﺪﮐﻢ؛ ﺧﺪﺍﭘﺴﺮﮐﻮﭼﻮﻟﻮﯾﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺭﺩ». یا ممکن است این دو ﮔﺮﻭﻩ ﺑﻪ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﺧﺘﺮ ﻭ ﭘﺴﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮند.

دو سنگی که در دست می‌گیرند، سازشان می‌شود و با کوباندن آن‌ها به هم، شعرهای مخصوص این روز را می‌خوانند. در خانه‌ها می‌روند تا عیدی این روزشان را بگیرند. آن‌ها با هم می‌خوانند:
«ﻣﺎﺟﯿﻨﻪ ﯾﺎ ﻣﺎ ﺟﯿﻨﻪ ﺣﻞ ﺍﻟﮑﯿﺲ ﻭ ﺍﻧﻄﯿﻨﺎ؛ ﺁﻣﺪﯾﻢ ﻭ ﺁﻣﺪﯾﻢ ـ ﺩﺭ ﮐﯿﺴﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﮐﻦ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﯿﺪﯼ ﻭ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﺪﻩ». ﺍﮔﺮ ﺍﻫﺎﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﭘﺸﺖﺑﺎﻡ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ: « ﯾﺎ ﺍﻫﻞ ﺳﻄﻮﺡ ﺗﻨﻄﻮﻧﻪ ﻟﻮ ﻧﺮﻭﺡ؛ ﺍﯼ ﺍﻓﺮﺍﺩﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﭘﺸﺖﺑﺎﻡ ﺍﯾﺴﺘﺎﺩه اید، ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﯿﺪﯼ ﻣﯽﺩﻫﯿﺪ ﯾﺎ ﺑﺮﻭﯾﻢ؟»

اهالی جنوب هم که می‌شناسید، درهایشان باز و قلب‌هایشان آماده مهمان‌نوازی است. درها را باز می‌کنند و به بچه‌ها عیدی و شیرینی و باسورک (بادام) می‌دهند. کودکان هم در مقابل آرزوی رزق و سلامتی برای اهالی آن خانه می‌کنند.

این آیین پر سرود و آواز تا آخر شب ادامه پیدا می‌کند.

در سال‌های اخیر، با مطرح شدن این رسم قدیمی، مراسم آیینی گرگیعان در شهریورماه ۱۳۹۵ توسط اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسید.

*سخن آخر*

ایران را بگردیم، هر گوشه و کنارش یک رسم ناب و بکر نفس می‌کشد که از آن غافل شده‌ایم. در گذشته همدلی و همراهی مردم به اندازه‌ای بود که به بهانه‌های مختلف دور هم جمع می‌شدند و جشن می‌گرفتند که اوقاتشان را به بودن کنار یکدیگر خوش آب و رنگ کنند. در میان آداب و رسومشان، حواسشان به کوچکترها هم بود. بدون شک کودکان هم از اینکه مرکز توجه قرار گیرند و رسمی را اجرا کنند، لذت می‌بردند. امیدواریم این رسوم به فراموشی سپرده نشوند و با آگاهی، بیشتر بشناسیمشان و به دیگران بشناسیم.